فردای اقتصاد: حواشی مربوط به خودرو از واگذاری سهام خودروسازان گرفته تا عرضه محصولات در بورس کالا و قرعه‌کشی پرحاشیه ایران خودرو که رکورد جدیدی در تعداد ثبت‌نامی‌ها داشت، همچنان ادامه دارد. هفته پیش بود که باز هم نام شورای رقابت و قیمتگذاری دستوری خودرو به سر خط اخبار رسانه‌ها تبدیل شد و حتی اولین روز کاری هفته بورس تهران را نیز سرخ‌پوش کرد. عرضه دنا موقتا لغو شد و موجی از نگرانی فعالان این صنعت و البته سهامداران را در برگرفت. هر چند امروز دنا پلاس خودروی جنجالی جدید بورسی که عرضه آن چندین بار تا مرز لغو شدن پیش رفت بالاخره امروز در بورس کالا معامله شد و یکی از بهانه‌های صف‌کشی خریداران در بازار سهام شد. قیمتگذاری دستوری و تعرفه بالا «بهشت دلالان» و «جهنم مردم» به عنوان مصرف‌کننده است. بنابراین، یک گام اصلی برای عبور از وضعیت بحران کیفیت خودروها که هم بهبود ایمنی خودروها، هم افزایش توان خرید و هم کاهش آلودگی هوا را به همراه دارد حذف قیمتگذاری دستوری است. اما اگر قرار است قیمت مناسب خودرو به مردم هم برسد، گام بعدی آن است که خودروسازان بتوانند در لیگ بین‌المللی رقابت کنند. شرط آن نیز حذف تدریجی تعرفه واردات خودرو و جذب سرمایه خارجی است. همین حساسیت بالا سبب شد تا طی روز جاری میزگردی تخصصی با موضوع «تبیین و بررسی اثرات عرضه خودرو در بورس کالا» با حضور احسان خاندوزی وزیر اقتصاد، مجید عشقی رئیس سازمان بورس، مدیران خودروسازی‌های بزرگ کشور و فعالان این صنعت برگزار شود و چالش‌های موجود مورد بررسی قرار گیرد تا برای آن‌ها راهکارهایی ارائه شود.
چالش‌های خودرویی چه زمانی پایان می‌یابد؟
صنعت خودروسازی طی چند ماه اخیر با تحولی مهم مواجه بود تا بتوان پس از سال‌ها به بهبود شرایط این صنعت امیدوار شد. عرضه خودرو در بورس کالا پس از زیان‌های سنگینی که خودروسازان طی چندین سال گذشته متحمل شدند، یکی از مهم‌ترین اتفاقات این صنعت به شمار می‌رود تا بتوان پس از گذران یک دوره سخت برای خودروسازان، شاهد حرکت آن‌ها به سمت سودسازی باشیم. طی ماه‌های گذشته شرکت‌های مختلفی از جمله ایرانخودرو و سایپا به عنوان بزرگترین خودروسازان کشور، بخشی از محصولات تولیدی خود را در بورس کالا عرضه کردند و با استقبال خوبی نیز همراه شدند. این عرضه‌ها را می‌توان به نوعی پایان قیمتگذاری دستوری در صنعت خودرو دانست تا بخش عمده‌ای از پول‌هایی که طی سالیان گذشته به جیب دلالان بازار خودرو می‌رفت، اکنون نصیب خودروسازان، سهامداران و مصرف‌کنندگان شود.
البته عرضه خودرو در بورس کالا در همین مدت زمان کوتاه با چالش‌های زیادی نیز مواجه بود. برای مثال روز چهارشنبه هفته گذشته و زمانی که خریداران خودرو منتظر عرضه محصول دنا پلاس در روز یکشنبه هفته جاری بودند، ایرانخودرو طی نامه‌ای درخواست لغو این عرضه را داده بود. فردای همان روز سخنگوی وزارت صمت نیز طی مصاحبه‌ای عنوان کرد که از این پس وزارت صمت وظیفه عرضه محصولات در بورس کالا را ندارد و از این پس شورای رقابت مسئولیت این موضوع را بر عهده خواهد داشت تا موجی از نگرانی‌ها بار دیگر در فعالان این صنعت و همچنین کل بازار سهام ایجاد شود. این موضوع در همان روز چهارشنبه موجب رنج‌های منفی در نمادهای خودرویی و عقب‌نشینی لیدرهای این گروه تا صف فروش شد و روز شنبه نیز ساعات ابتدایی بورس تهران را با شوکی منفی روبرو کرد تا اینکه تلاش‌های سازمان بورس نتیجه داد و عرضه خودروسازان از سر گرفته شد و امروز نیز شاهد فروش ۱۰ هزار دستگاه خودروی دنا پلاس در بورس کالا بودیم.
میزگرد خودرویی امروز نیز از اتفاق نظر سیاستگذاران از سازمان بورس گرفته تا وزارت اقتصاد و فعالان این صنعت در رابطه با اهمیت عرضه خودرو در بورس کالا حکایت می‌کرد. مجید عشقی، رئیس سازمان بورس در این جلسه به قرعه‌کشی اخیر ایرانخودرو و رکوردشکنی شرکت‌کنندگان با بیش از ۹ میلیون ثبت نام اشاره کرد و آن را یک لاتاری ملی بی‌هدف خواند. وی در این خصوص گفت: «دیروز یک لاتاری ملی رخ داد؛ از جمعیت ۸۵ میلیونی کشور، حدود ۷۲ میلیون نفر نتوانستند در قرعه کشی شرکت کنند. از ۱۳ میلیون نفری که می‌توانستند شرکت کنند بیش از ۹ میلیون نفر در یک لاتاری بی‌هدف شرکت کردند. ۹ میلیون نفر برای ۲۰ هزار خودرو!»
روز گذشته اعلام شد در طرح فروش فوق‌العاده محصولات ایرانخودرو از ۱۷ دی تاکنون بیش از ۹ میلیون و ۲۵۰ هزار نفر برای عرضه ۲۰ هزار دستگاه ثبت‌نام کردند که رکورد ثبت تقاضا در قرعه‌کشی خودرو را شکست. رکورد قبلی تعداد شرکت‌کنندگان (با احتساب کل متقاضیان سه طرح عادی، جوانی جمعیت و خودروهای فرسوده) کمتر از ۷ میلیون نفر بود. حال افزایش اخیر قیمت دلار که رشد نزدیک به ۴۰ درصدی قیمت خودروهای داخلی در تنها دو ماه را به همراه داشت، موجب شده است تا هم تقاضای مصرفی و هم تقاضای سرمایه‌گذاری خودرو چنان افزایش یابد. از این رو حالا شاهد رکوردشکنی عجیب تعداد ثبت‌نام‌کنندگان لاتاری خودرو و رسیدن آن از حدود ۷ میلیون نفر به ۱۰ میلیون نفر هستیم. در واقع، اولا متقاضیان مصرفی که در سال‌های اخیر شاهد کاهش مداوم قدرت خرید خودرو بوده‌اند از فرصت سکون دو هفته اخیر قیمت دلار و خودرو استفاده کرده و برای خرید هر چه زودتر خودروی موردنیاز خود اقدام می‌کنند؛ به خصوص آنکه این گروه چندان به دستیابی به خودروهای وارداتی ارزان‌قیمت نیز خوشبین نیستند. گروه دوم نیز از ترس افت ارزش ریال، پول خود را وارد بازارهایی از جمله خودرو می‌کنند که این تقاضای سفته‌بازی نیز در دوره‌های التهاب نرخ ارز شدت می‌گیرد.
در این خصوص در میزگرد تخصصی «تبیین و بررسی اثرات عرضه خودرو در بورس کالا»، مهدی خطیبی، مدیرعامل ایرانخودرو نیز تاکید کرد: «تا زمانی که ما مکلف به فروش زیر قیمت تمام شده میشویم، باید هم شاهد رقابت میلیونی در لاتاری ملی باشیم. در ماده ۹۰ اصل ۴۴ تکلیف شده اگر سیاست قیمتگذاری دستوری اعمال شود، باید زیان تولیدکننده محاسبه و پرداخت شود! اعتقاد راسخ دارم هیچ راه حلی در شرایط فعلی بهتر از بورس کالا وجود ندارد. در بورس کالا هم دولت به درآمد مالیاتی‌اش می‌رسد، هم مردم ارزان‌تر خرید می‌کنند و هم حقوق سهامداران رعایت میشود؛ من نمیدانم چه کسی با چه انگیزه‌ای مخالف عرضه در بورس کالاست!»
وی ادامه داد: «بیش از ۳۵۰ هزار میلیارد تومان در سه سال گذشته از جیب خودروساز، سهامداران و مردم خارج شده و به جیب سودجویان وارد شده است. می‌گویند بازار خودرو انحصاری است پس باید قیمتگذاری شود! ۳۸ درصد بازار در اختیار شرکت‌های غیر از ایران خودرو و سایپاست؛ واردات خودرو هم صورت گرفته، پس اساسا چه انحصاری وجود دارد؟ با شاخص های اقتصادی محاسبه کنید آیا واقعا ما در انحصار هستیم؟»
در نشست خودرویی بورس کالا چه گذشت؟
سید احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی در ابتدای میزگرد تخصصی «تبیین و بررسی اثرات عرضه خودرو در بورس کالا» اظهار داشت: نباید به مصرف کننده اجحاف شود، و نباید به خاطر مصرف کننده، با اعمال سیاست‌های دستوری چشم‌انداز تولید را تیره و تار کرد. برای به ثمر نشستن و انگیزه دادن به تولیدکننده غیر از سیاست تحریک تقاضا، نیازمند این هستیم که در سمت عرضه به نحوی عمل کنیم که چشم‌انداز سودآوری برای تولیدکننده مبتنی بر بهبود کیفیت مثبت باشد و تولیدکننده انگیزه این را داشته باشد که با تمام ظرفیت کار کند.
وی افزود: در سال تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین، تولید کمتر از ظرفیت‌های موجود، محصول سیاست‌های کلان و نادرست است و در همین راستا برای رشد تولید و اشتغال باید سیاست‌های صحیح اتخاذ شود. دسترسی منصفانه و قیمتگذاری منصفانه برای مردم و مصرف‌کننده و تولیدکننده از ضرورت‌های تحقق این مهم هست. نباید به مصرف‌کننده اجحاف شود و هم زمان نباید به خاطر مصرف کننده، با اعمال سیاست‌های دستوری چشم‌انداز تولید را تیره و تار کرد.
وزیر اقتصاد تصریح کرد: رویکرد دولت سیزدهم محدود کردن ویژه‌خواری، توسعه دسترسی مردم و بهبود چشم‌انداز تولید و تولیدکننده به صورت هم زمان است. سیاست‌گذار به دنبال انتخاب بهینه است و هزینه‌های احتمالی آن را هم می‌پذیرد. اگر سازوکارهای کم‌هزینه و پر منفعت‌تر از سازوکارهایی که سال‌های قبل آزموده‌ایم وجود دارد، ما استقبال می‌کنیم و پذیرای آن هستیم.
خاندوزی ادامه داد: در موضوع عرضه خودرو در بورس کالا، منتقدین راهکار بدیل پیشنهاد کنند نه اینکه به روش‌های اشتباه گذشته رجوع کنیم. تحلیل‌های دقیق را جایگزین تحلیل های غلط و سطحی کنیم و به اتکای آن تصمیمات صحیح بگیریم.
عشقی: روش قرعه‌کشی محکوم به شکست است
مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در بخشی از صحبت‌های خود در این میزگرد، ضمن تشکر از تمام حمایت‌ها و نظرات مقام محترم وزارت در موضوع عرضه خودرو در بورس کالا گفت: امیدواریم بتوانیم این چالش و معضلی که سالهاست گریبانگیر مردم و تولید کننده است را حل کنیم و این صنعت را توسعه دهیم. صنعت خودرو حدود ۴ درصد ارزش بازار را در دست دارد اما ۲۰ درصد ارزش معاملات را به خود اختصاص داده و این نشان از علاقه‌مندی سرمایه‌گذاران به این صنعت است.
وی افزود: این صنعت شبیه بیماری است که عارضه‌های مختلفی دارد. از قیمتگذاری دستوری، تا مقیاس تولید، چالش‌های مالی، مدیریت و مالکیت دولتی و ضعف‌های مدیریت اجرایی این صنعت را طی سالیان متمادی ضعیف کرده است. انباشت زیان ۱۵۰ هزار میلیارد تومانی یقینا قابل ادامه نبود و این صنعت در صورت ادامه روند قبل، حتما با یک توقف تلخ مواجه می‌شد. ادامه وضع قبل قطعا امکان‌پذیر نبوده و نیست. با نیش و کنایه دستگاه‌ها به یکدیگر این صنعت اصلاح نمی‌شود بلکه باید با برنامه‌ریزی به فکر اصلاح آن بود.
رئیس سازمان بورس در این میزگرد تخصصی اظهار کرد: دیروز یک لاتاری ملی رخ داد؛ از جمعیت ۸۵ میلیونی کشور، حدود ۷۲ میلیون نفر نتوانستند در قرعه کشی شرکت کنند. از ۱۳ میلیون نفری که می توانستند شرکت کنند بیش از ۹ میلیون نفر در یک لاتاری بی هدف شرکت کردند! ۹ میلیون نفر برای ۲۰ هزار خودرو!
عشقی بیان کرد: اگر فرایند عرضه خودرو چند ماه دیگر ادامه یابد البته به شرط افزایش عرضه ها و نظم پیدا کردن ان صورت بگیرد، خود سازوکار بازار پاسخ همه انتقادات رو می دهد اگر کسی از قیمت‌های پایه در برخی خودرو ها دفاعی دارد، ما می‌شنویم. قیمت های پایه در برخی خودرو ها صحیح نیست و همین امر باعث افزایش رقابت ها میشود. میانگین متعارف رقابت باید ۵ درصد باشد.
رئیس سازمان بورس در ادامه این میزگرد اظهار داشت: در یکسال گذشته تصمیم به واگذاری دو خودروساز گرفتیم؛ اما با این ساختار مالی و با این چشم‌انداز چه کسی در این صنعت سرمایه‌گذاری می‌کند؟ ما در سازمان بورس با همکاری خوب وزارت اقتصاد، صمت، خودروسازان و بورس کالا، روند ورود خودرو به بورس کالا را شروع کردیم.
وی گفت: معمولا هر کالایی که یک بازار سنتی داشته وقتی وارد بورس کالا میشود، دچار فراز و فرودی میشود که بارها تجربه کردیم. در خصوص سیمان و ماجرای قطعی برق همه به خاطر دارند که چه فشارهایی وارد شد، اما در یکسال گذشته با کمترین نوسان قیمت سیمان در بورس کالا عرضه شده و ثبات به بازار آمد. خودرو نیز به شرط عرضه منظم و پرحجم پاسخ مشتریان را خواهد داد.
مدیرعامل ایران خودرو: دلالان در چند سال گذشته، ۳۵۰ همت سود کرده‌اند
مهدی خطیبی، مدیرعامل ایران خودرو گفت: امسال علی‌رغم تمام تضاد و تعارض منافعی که وجود دارد، حدود ۱۴۵ هزار دستگاه متناسب با مدت مشابه عرضه کردیم که این میزان نسبت به سال گذشته ۴۶ درصد رشد تولید داشته است. کل تولید خودرو در ایران حدود یک میلیون دستگاه است.
ایران خودرو ناچار بوده که خودرو را پایین‌تر از قیمت تمام شده به فروش برساند و همین موضوع باعث زیان انباشته طی سال‌های گذشته شده است. با ورود به بورس کالا حدود ۲ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان از زیان ساخته شده، کاهش پیدا کرده است و ورود به بورس کالا تاثیر خوبی بر کاهش زیان انباشته داشته است. تاجایی که آیین نامه‌های قانونی به ما اجازه بدهند، به سیاست عرضه در بورس کالا متعهد هستیم.
بیش از ۳۵۰ هزار میلیارد تومان در سه سال گذشته از جیب خودروساز، سهامداران و مردم خارج شده و به جیب سودجویان وارد شده است. می‌گویند بازار خودرو انحصاری است پس باید قیمتگذاری شود! ۳۸ درصد بازار در اختیار شرکت‌های غیر از ایران خودرو و سایپاست؛ واردات خودرو هم صورت گرفته، پس اساسا چه انحصاری وجود دارد؟ با شاخص های اقتصادی محاسبه کنید آیا واقعا ما در انحصار هستیم؟
مدیرعامل ایرانخودرو ادامه داد: تا زمانی که ما مکلف به فروش زیر قیمت تمام شده میشویم، باید هم شاهد رقابت میلیونی در لاتاری ملی باشیم. در ماده ۹۰ اصل ۴۴ تکلیف شده اگر سیاست قیمتگذاری دستوری اعمال شود، باید زیان تولیدکننده محاسبه و پرداخت شود! اعتقاد راسخ دارم هیچ راه حلی در شرایط فعلی بهتر از بورس کالا وجود ندارد. در بورس کالا هم دولت به درآمد مالیاتی‌اش می‌رسد، هم مردم ارزان‌تر خرید می‌کنند و هم حقوق سهامداران رعایت میشود؛ من نمیدانم چه کسی با چه انگیزه‌ای مخالف عرضه در بورس کالاست!
علت برخی مخالفت‌ها با عرضه خودرو در بورس کالا، مشخص است
حامد سلطانی‌نژاد، مدیرعامل بورس کالا در بخشی از صحبت‌های خود در این میزگرد بیان داشت: با همین سه درصد فروش ایران خودرو در بورس کالا، سود هر سهم این شرکت ۱۴ تومان افزایش پیدا کرده است. این پول قبلا کجا بود؟ در جیب دلالان خودرو می‌رفت. بورس کالا مانند زمین مسابقه‌ای است که اجازه می‌دهد فعالان مختلف در آن رقابت کنند و خودش نقشی در قیمت گذاری ندارد.
وی ادامه داد: حدود ۳۴ هزار دستگاه در بورس کالا فروخته شده که عایدی آن حدود ۱۹ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان بوده است و متناسب با این مقدار عرضه، بالغ بر ۱۰ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان از رانت جلوگیری شده است. فروش خودرو در بورس کالا حدود ۴ هزار میلیارد تومان به نفع خریداران بوده است. دولت از این فروش حدود ۵۴۰ میلیارد تومان کسب مالیات کرده است و اعداد گویاست که بالاگرفتن مخالفت با حذف این رانت به چه علت است.
ضربه اقتصاد دستوری به صنعت خودرو
جمشید ایمانی، رئیس هیئت مدیره بهمن خودرو تصریح کرد: حتی سازمان حمایت در خصوص قیمتگذاری به قانونی استناد می کند که صرفا مربوط به کالاهای اساسی است. در حال حاضر قیمت اصلا دست خودروساز نیست؛ چرا که به صورت تکلیفی، 70درصد عرضه به جوانی جمعیت و نوسازی اختصاص پیدا کرده. از پول سهامدار به افراد خاصی داده میشود این واقعا شرعی است؟ پیشنهاد من این است که این دو قانون تکلیفی، شش ماه تا یکسال تعلیق شود تا بازار با عرضه 100درصدی به تعادل برسد.
وی گفت: با وجود قیمتگذاری دستوری نه تنها امکان سرمایه‌گذاری از بین رفت، بلکه امکان نوسازی و بازسازی نیز وجود نداشت. یازده سال قیمتگذاری دستوری تداوم یافت و اگر این رویه ادامه می‌یافت، باعث تعطیلی خودروسازها می‌شد. زیان‌های به‌بار آمده باعث شده تا تامین همین میزان تولید فعلی نیز با مشکل مواجه بشود.
راهکار برون رفت از مشکلات خودرویی
بیوک علیمرادلو، مدیرعامل گروه بهمن نیز طی این نشست بیان کرد: مشکل صنعت خودرو مربوط به مدیریت و مالکیت آن است، صنایع زیادی وجود دارد که دولت با مالکیت و سهامداری، ایجاد سیاست‌های مداخله‌گرانه می‌کند؛ چنین سیاست‌هایی باعث شد تا مرکز سودی که وجود داشت به مححل زیان تبدیل بشود.
علیمرادلو تشریح کرد: تنها راهکار برون رفت از مشکلات، استفاده از توان بخش خصوصی است. اگر قوانین به درستی اجرا بشود دیگر با مشکلات فعلی رو با رو نمی‌شویم؛ متاسفانه بعضا فراقانونی رفتار میشود.
وی افزود: در حال حاضر قیمت پایه خودروها پایین است و عده‌ای با در نظرگیری قیمت پایه و آزاد، متصور می‌شوند که خودروساز سود کلانی به دست می‌آورد؛ درصورتی که قیمت تمام شده بالاست.
علیمرادلو در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر اینکه تصدی‌گری دولت از صنعت خودروسازی باید کاسته بشود، گفت: خودروسازها نمی‌توانند با تکنولوژی روز عمل کنند چراکه درگیر زیان انباشه هستند و اگر مدیریت به بخش خصوصی واگذار بشود و دولت تنها به مسئولیت اصلی خود یعنی نظارت بپردازد، بی‌شک صنعت خودرو با تحول چشم‌گیری رو به رو میشود.
وی با اشاره به بحث داغ این روزها مبنی بر نحوه واردات خودرو، بیان کرد: برای جبران کمبود عرضه باید بحث واردات خودرو قوت بگیرد و مسئولیت واردات باید به خودروسازها واگذار بشود تا سود ناشی از آن مجددا به چرخه تولید بازگردد.
وی مطرح کرد: خودروسازها با شرایط اقتصاد مقاومتی اقدام به تولید می‌کنند و با وجود شرایط تحریمی، صنعت‌گران برای تهیه مایحتاج خود با چالش‌های زیادی رو به رو می‌شوند و در حقیقت به راحتی نمی‌توانند با کشورها تعامل کنند. تمایلی به سودهای نامتعارف نداریم چراکه این موضوع دوام ما و جایگاه خودروسازیمان را در بازار خدشه‌دار می‌کند.
علیمرادلو گفت: زمانی که بحث بورس کالا مطرح شد، در ابتدا خودروسازهای خصوصی از آن استقبال کردند چراکه این تعامل سازنده بوده و سوداگری هیچ‌گاه نفعی برای اقتصادمان نداشته است.
تبادل نظر